TOKAT GAZİOSMANPAŞA ÜNİVERSİTESİ

ATATÜRK İLKELERİ VE İNKILAP TARİHİ ARAŞTIRMA VE UYGULAMA MERKEZİ

“Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin Açılışının 101. Yılında Türklerin Demokrasi Geleneği”

** Sempozyumumuz Doçentlik ve Teşvik Kriterlerini Karşılamaktadır.**

Bilindiği üzere 2021 yılı Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin açılışının 101. yılıdır. Türkiye’de milli irade ve egemenliğin kurumsallaşması süreci açısından çok önemli olan bu yıldönümü resmî kurumlarımız tarafından da kapsamlı etkinliklere konu edilmektir. Bu çerçevede üniversitemiz özelinde de “Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin Açılışının 101. Yılında Türklerin Demokrasi Geleneği” başlıklı üç ciltten oluşan külliyat hazırlamayı planlamaktayız. Bu planlamanın arkasındaki gerekçe köklü demokrasi geleneğimizin gerek akademik gerekse popüler referanslarda yeteri derecede ortaya konulamamış olmasıdır. Bu bağlamda Eski Türk devlet geleneklerinde karşılaştığımız tecrübi birikimin yanı sıra, İslamiyet’in kabulü sonrasında Türk devletlerinde dinî referanslarla zenginleşen uygulamalar köklü mirasın önemli örnekleridir. “Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin Açılışının 101. Yılında Türklerin Demokrasi Geleneği” başlıklı külliyatla, konunun uzmanı akademisyen ve araştırmacılarla bu köklü mirasın Dünya kamuoyuna hatırlatılması mühimdir. Bu sayede ortaya konulması düşünülen çalışmaların önemli bir boşluğu da dolduracağı düşüncesindeyiz.
Bilindiği üzere, parlamentolar, egemenlik ve milli irade kavramları arasındaki bağın tüm boyutlarıyla tecelli ettiği mekanlardır. Milli iradenin tecelligâhı olan bu kurumlar, kadim insanlık tarihindeki uzun soluklu ve geniş kapsamlı siyasal ve toplumsal mücadelelerin sonucunda şekillenmiştir. Modern demokrasilerin temel kurumlarından biri olan parlamento kavramının Türk siyasal geleneği bağlamında oldukça köklü ve zengin bir tarihsel arka plana dayandığı bilinmektedir. Diğer bir ifade ile birçok ulusun tarihinde uzun bir geçmişe sahip olan demokrasi düşüncesi ve uygulamasının Türkiye’de de uzun bir gelişim süreci vardır. Türk siyasi geleneğinde demokrasi ve siyasal temsil kültürü de dünyadaki birçok ülkeden daha köklüdür. Osmanlı Devleti’nde Tanzimat Dönemi’nden itibaren filizlenmeye başlayan temsil ve meclis tartışmaları, 1876 yılında Meşrutiyet’in ilanı ile neticelenmiştir. II. Meşrutiyet’le parlamenter sisteme geri dönülmüş; bu defa çok partili sisteme geçiş sağlanmıştır.
Parlamenter sistem tecrübesi, I. Dünya Savaşı ve akabinde, Millî Mücadele yıllarında faklı bir mahiyet arz etmiştir. 16 Mart 1920 tarihinde İstanbul’un işgali sonrası kapanan meclis, bağımsızlık mücadelesini yürütmek üzere Büyük Millet Meclisi adıyla 23 Nisan 1920 tarihinde Ankara’da yeniden açılmıştır. Bu etkileyici demokrasi ve temsil tarihi içinde, TBMM çok ayrı bir değere sahiptir ve Büyük Millet Meclisi’nin açılışı yakın Türk tarihinin en önemli olaylarından biridir. Özellikle bağımsızlık mücadelesini yönetme ve kurucu meclis rollerini üstlenen, tam egemenlik, özgürlük ve yeni bir devlet kurma işlevlerini başarıyla bir araya getiren ve bu süreçte siyasal temsilin en güzel örneklerinden birini hayata geçiren TBMM, bu özelliklerine rağmen yeterince araştırılmamış bir kurumdur. TBMM’nin etkileyici tarihi, bilim insanlarının; demokrasi, temsil, egemenlik, yasama ve siyasal sistemleri anlayabilmesi için önemli bir fırsat da oluşturacaktır.
23 Nisan 2020, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin (TBMM) kuruluşunun 101. yılına tekabül edecektir. Bir asırı aşan süreçte TBMM, Türk siyasal hayatının en önemli kurumu olmuş ve farklı dönemlerde demokrasinin kalesi olarak işlevlerini yürütmüştür. Bu dönem içinde, dört anayasa, çeşitli siyasal rejimler ve demokrasiyi kesintiye uğratan birçok askeri müdahale ile karşılaşan TBMM, tüm zorluklara rağmen Türk siyasal hayatının vazgeçilmez bir kurumu olarak varlığını sürdürmüştür. Türkiye Cumhuriyeti’nin özünü oluşturan milli egemenlik yeni meclisle uygulama alanı bulmuştur.
Bu etkileyici demokrasi geleneğini gelecek kuşaklara aktarmak üzere, “Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin Açılışının 101. Yılında Türklerin Demokrasi Geleneği” başlıklı bir külliyat hazırlanması planlanmaktadır. Bu külliyatta sosyal bilimlerin farklı disiplinlerinden, bilim insanlarına ait çalışmalara yer verilecektir. Bilindiği üzere, Büyük Millet Meclisi, Türkiye’de hem bir yasama organı işlevi görmek hem de ülkede demokrasinin kurumsallaşmasını temin etmek işlevlerinin yanında, dünyaya örnek olacak düzeyde bir bağımsızlık mücadelesi de yürütmüştür. Bu gerçekliği sosyal bilimlerin farklı disiplin dallarıyla ortaya koyan literatürün de yeterli olduğunu iddia etmek güçtür. Bu eksikliğin giderilmesi maksadıyla, daha önce TBMM tarafından yapılan yayınlardan farklı bir biçimde 100 yılı aşan bu birikim üzerinde yapılacak akademik çalışma ve araştırmaları arttırmak istedik.
Külliyatta yer alacak yazıların seçiminde merkeze TBMM’nin 101 yıllık deneyimi alınmakla birlikte, Türk tarihinin önceki dönemlerine ait demokrasi uygulamalarına da kronolojik olarak yer verilmesi ön görülmektedir. Bu bağlamda külliyat içinde yer vermeyi planladığımız araştırmaların özgün ve alana katkı sunması gerekmektedir.

KÜLLİYAT ÇALIŞMASI ALT BAŞLIKLARI
1. KAVRAMSAL ÇERÇEVE
1.1. Demokrasi
1.2. Parlamento
1.3. Çoğulculuk
1.4. Sivil Toplum
1.5. Egemenlik ve Temsil Kavramları
• Siyasî açıdan egemenlik ve temsil kavramları
• Tarihî açıdan egemenlik ve temsil kavramları
• Hukukî açıdan egemenlik ve temsil kavramları
1.6. Seçim Sistemleri ve Demokrasi
• Millet Meclisi Yapısı, Faaliyetleri, Tartışmalar
• Siyasal Partiler (Tek Parti ve Çok Parti Dönemleri)
1.7. Temsil, Parlamenter Davranış ve Demokrasi
• Türkiye’de siyasal partiler ve demokrasi tarihindeki yeri
• Parti içi demokrasi
• Liderler
• Parti sistemleri
• Başkanlık sistemi ve egemenlik kavramı
• Uluslararası kuruluşlar ve milli egemenlik

2. TARİHİ SÜREÇ (Türkiye’de Parlamento Tarihi)
2.1. Dünya’da Demokrasi ve Parlamento
2.2. Türk Tarihinde Demokrasi
2.2.1. Türk devlet geleneğinde temsil, meclis ve şura geleneği
2.3. Osmanlı Tarihinde Demokrasi ve Parlamento Tecrübesi
• Tanzimat Dönemi
• Meşrutiyet ve 1876 Anayasası
• Meşrutiyet Dönemi ve 1909 Anayasa Değişiklikleri
• Meclis-i Mebusan
• Meclis-i Ayan
• Siyasal Partiler
3. 1920’den Günümüze Demokrasi ve Parlamento
3.1. Büyük Millet Meclisi’ne Giden Süreç
3.2. Büyük Miller Meclisi’nin Kuruluşu
3.3. Büyük Millet Meclisi’nin Faaliyetleri
3.4. Büyük Millet Meclisi’nin Üyeleri Anayasal geleneğimizde TBMM’nin görev ve işlevleri
3.5. 1921-1924-1961-1982 Anayasaları ve Değişiklikler
4. KİŞİLER, KURUMLAR, KANUNLAR ve MEKANLAR
5. DEMOKRASİYİ KESİNTİYE UĞRATAN OLAYLAR